In september verschijnt mijn debuutroman Kus. Voor het zover is, een serie blogposts over inspiratiebronnen. De muziek en poëzie, films en boeken that fuelled my imagination. Dit is de Umwelt van Kus.

Vorig jaar zomer, Holland Festival. Locatie: een lelijke loods op een troosteloos industrieterrein in Amsterdam Noord. Voorstelling: Manifesto, een filminstallatie van de Duitse visuele kunstenaar Julian Rosefeldt.

In een halfduistere hal werden op dertien schermen dertien korte films tegelijkertijd afgespeeld. In alle films speelde de actrice Cate Blanchett de hoofdrol. Met verve kroop ze in de huid van een zwerver. Een tv-presentatrice. Een CEO op een vernissage. Een rock ’n roll junkie.

Iedere film was een bespiegeling op kunst en maatschappij. De monologen van Blanchett gebaseerd op manifesten van moderne kunstenaars en kunststromingen. In de 20ste eeuw blies een nieuwe generatie schrijvers en dichters, beeldend kunstenaars en filmmakers de oude waarden en normen omver – als de boze wolf de huisjes van de drie biggetjes – en verkondigde de revolutie.

In de ene film trok het Dadaïsme het standbeeld omver van het Realisme. In de andere rekende Popart af met high brow. Het Futurisme eiste de vernietiging van alles wat traditie was en verheerlijkte de toekomst van het machinetijdperk. Dogma 95 van Lars von Trier zwoer een eed van zuiverheid: filmen op locatie en hand-held camerawerk was de nieuwe wet.

Omdat de manifesten gepresenteerd werden in een alledaagse setting – een afvalfabriek,  een journaaluitzending, aan de eettafel van een gezin met jonge kinderen – kregen de soms honderd jaar oude teksten een verrassende, actuele urgentie. Bij een open graf, aan het hoofd van een stoet rouwenden, spuugde Blanchett in naam van de avant-garde op de burgerlijke esthetiek van het kapitalisme en loofde het irrationele en groteske van Dada:

“Abolition of logic: Dada. Abolition of memory: Dada. Abolition of archeology: Dada. Abolition of the future: Dada. …Dada is still shit. But from now on… (Blanchett hapert, slikt haar emoties weg).. from now on we want to shit in different colours…And we warn you: it is us who are the murderers of all your little new born babies!”

Bij één film bleef ik het langer zitten. Herhaald in een loop zag ik hem drie keer achter elkaar. Blanchett speelde een alternatieve versie van juf Ank. Voordat haar klas aan het werk ging, instrueert juf Cate de kinderen. Ze wijst naar het schoolbord. ‘Nothing is original‘ staat erop, een citaat uit ‘Golden rules of filmmaking’ van de Amerikaanse cineast Jim Jarmusch.

‘So you can steal from anywhere that resonates with inspiration or fuels your imagination, ok?!’, houdt ze haar klas voor terwijl ze de opdrachtmappen uitdeelt. ‘Devour old films, new films, music, books, paintings, photographs, poems, dreams…‘

‘Ok!‘, antwoordt de klas braaf in koor.

‘And don’t bother concealing your thievery‘, waarschuwt juf Cate voordat de kinderen aan hun tekenopdracht beginnen. ‘Celebrate it if you feel like it. In any case, always remember what Jean-Luc Godard said: “it’s not where you take things from – it’s where you take them to.”’

Ik zat op de betonnen vloer voor het witte doek, omringd door andere bezoekers. Een brede glimlach verscheen op mijn gezicht. De les van juf Cate voelde als een bevrijding. Waarom? Omdat het antwoord gaf op vragen waar ik als schrijver al twintig jaar mee worstelde.

Wanneer ik schrijf, put ik uit mijn verbeelding en mijn herinneringen. Herinneringen uit mijn jeugd en kindertijd; ervaringen gedeeld met geliefden; dagdromen; reizen; gesprekken opgevangen in het voorbijgaan; ontmoetingen met vrienden, familie, vreemden. Maar het lezen van een boek, het zien van een film of het luisteren naar muziek is voor mij net zo zeer een ontmoeting. Een dialoog die gevoelens en gedachten bij me oproept, die me inspireert, vormt, verandert, net zo zeer als de ontmoeting met een Ander dat kan doen.

Daarom, zolang ik schrijf, heb ik mijn leven als lezer, kijker en luisteraar een plek gegeven in mijn werk. Toch twijfelde ik vaak of ik wel het recht had dit te doen. Was het toelaten van echo’s uit het werk van andere kunstenaars in mijn eigen fictie niet een brevet van onvermogen? Een onmiskenbaar bewijs van gebrek aan originaliteit?

Tegen zessen nam ik de pont terug naar huis. It’s not where you take things from – it’s where you take them to. De woorden bleven hangen in mijn hoofd, als de meeuwen boven het water van het IJ. Thuis trok ik me terug in mijn schrijfkamer op zolder. De rest van de avond werkte ik verder aan Kus.

In Kus waakt een vader ’s nachts aan het ziekbed van zijn zoontje, dat in coma ligt. Avond na avond praat hij tegen zijn kind, leest hem voor, masseert zijn doorgelegen huid.

Al schrijvende dacht ik aan juf Cate en a poem that fuells my imagination:

‘In de sofa las ik een gedicht van Octavio Paz. Maanlicht sneed mijn vingers in fotonen plakjes. De ongelijkzijdige driehoek van een schaduw schoof over de rechterpagina. Het kortste been bracht een scheiding aan tussen

Liefde, uurloos eiland

en

belegerd door de nacht.’

(Uit: Kus)

Volgende keer: I believe in you van Talk Talk.

http://www.vanoorschot.nl

http://www.julienignacio.com